Tưa miệng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm

Tưa miệng hay còn gọi là nấm miệng là bệnh lý có thể bắt gặp ở tất cả các đối tượng, đặc biệt là trẻ nhỏ dưới 2 tháng tuổi. Đặc trưng của nó là những mảng màu trắng gây ra cảm giác khó chịu, bỏng rát ở lưỡi. Việc hiểu rõ về tưa miệng sẽ giúp bạn sớm phát hiện ra bệnh và có phương án xử lý nhanh chóng, kịp thời, an toàn nhất.

Tưa miệng là gì?

Tưa miệng là bệnh gì? Tưa miệng là tên gọi phổ biến cho bệnh nhiễm trùng miệng gây ra do vi khuẩn nấm Candida Albicans trong miệng gặp được các điều kiện thuận lợi phát triển vượt khỏi tầm kiểm soát của niêm mạc. Đây là một dạng bệnh lý nhiễm trùng ở bề mặt, có khả năng gây ra các tác động xấu tới sức khỏe miệng, các mô trong má, vòm miệng và kể cả cổ họng.

Bệnh tưa miệng xảy ra phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh, các triệu chứng của bệnh thường xuất hiện trong vòng 7 – 10 ngày sau sinh. Đặc biệt, trẻ có thể bị nhiễm nấm Candida Albicans ngay khi chào đời nếu mẹ bị nhiễm nấm trong âm đạo. Và ngược lại, em bé có thể truyền bệnh cho mẹ trong quá trình bú.

Mẹ và bé sẽ diễn ra quá trình truyền bệnh qua lại, gây ra cảm thấy đau nhức cho mẹ khi con bú và đau sâu phía trong vú, khiến cho núm vú đỏ bất thường hoặc trở nên nhạy cảm. Còn đối với trẻ, nồng độ PH trong khoang miệng sẽ thấp hơn bình thường, bài tiết ít nước bọt và niêm mạc miệng trở nên yếu đi.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh tưa miệng

Như đã đề cập đến ở trên, tưa miệng hình thành chủ yếu là do sự phát triển quá mức của nấm Candida Albicans trong khoang miệng. Khi cơ thể khoẻ mạnh, hệ miễn dịch tốt loại nấm này vẫn tồn tại nhưng chỉ với số lượng nhỏ, không đáng kể do các lợi khuẩn có thể kiểm soát và không cho chúng cơ hội gây bệnh.

Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc cân bằng hệ vi sinh trong cơ thể bị phá vỡ sẽ tạo ra môi trường lý tưởng cho tưa lưỡi nấm miệng phát triển ngoài tầm kiểm soát. Những nguyên nhân phổ biến dẫn tới tình trạng này phải kể đến như:

• Thường xuyên sử dụng thuốc kháng sinh, tế bào học, thuốc tránh thai,… làm giảm đi lượng lợi khuẩn có trong cơ thể.
• Những người điều trị ung thư bằng các phương pháp xạ trị hay hóa trị, làm chết các tế bào lành.
• Những tác động từ bên ngoài khiến lưỡi bị tổn thương, có các vết loét nhỏ, tạo điều kiện cho virus trú ngụ, phát triển và gây hại.
• Những người mắc các bệnh làm suy giảm chức năng của hệ miễn dịch như bệnh bạch cầu, HIV,…
• Người sử dụng thuốc corticoid đường hít trong thời gian dài để điều trị bệnh hen mạn tính, COPD.
• Người mắc bệnh tiểu đường khiến cho lượng đường huyết cao và hệ miễn dịch bị suy giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển và tấn công cơ thể.
• Người mắc phải các bệnh liên quan đến hệ thống nội tiết như suy giảm tuyến giáp, tiểu đường, suy giảm tuyến thượng thận,…
• Người gặp các vấn đề về răng miệng như dùng răng giả có kích cỡ không phù hợp, khô miệng do thường xuyên dùng thuốc,…
• Người nghiện thuốc lá lâu năm.
• Không vệ sinh răng miệng hoặc vệ sinh kém, không đúng cách.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú, trẻ sơ sinh và người lớn tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người bình thường.
• Lây nhiễm từ người bệnh thông qua đường tình dục.

Biểu hiện thường gặp ở người mắc bệnh

Bị tưa miệng là sao? Trên thực tế, bệnh tưa miệng sẽ phát triển theo các giai đoạn, ở giai đoạn đầu thường không có bất cứ triệu chứng đặc trưng nào. Chỉ khi tình trạng nấm phát triển mạnh mẽ hơn thì người bệnh mới bắt đầu có những triệu chứng như:

• Xuất hiện các mảng màu trắng hoặc vàng nhạt như phô mai trên bề mặt lưỡi, má, amidan, môi hoặc lợi.
• Bị chảy máu khi bị cào xước, chà xát nhẹ hoặc gặp phải các tác động bên ngoài.
• Có cảm giác nóng rát hoặc đau nhức trong khoang miệng.
• Đôi khi xuất hiện cảm giác như đang ngậm bông trong miệng.
• Gây khó khăn trong ăn uống, khó nuốt thức ăn.
• Gây mất vị giác.
• Khóe miệng có tình trạng nứt, đỏ, gây đau khi há miệng.

Trong trường hợp bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn, các tổn thương có thể lan vào trong thực quản, ống tiêu hoá, gây ra các triệu chứng nặng như:

• Đau nhức nhiều hoặc khó nuốt thức ăn kể cả dạng lỏng như cháo, súp.
• Luôn có cảm giác thức ăn bị kẹt lại trong cổ họng hoặc giữa ngực.
• Sốt, cơ thể mệt mỏi nếu nhiễm trùng lan ra ngoài thực quản.

Ngoài ra, đối với trẻ em khi bị tưa miệng đặc biệt là trẻ sơ sinh, do chưa thể dùng lời nói diễn tả được cảm giác trong cơ thể nên cha mẹ cần lưu ý kỹ hơn. Nếu phát hiện mảng trắng trong miệng bé, xảy ra tình trạng bỏ bú, hay quấy khóc nhiều thì gần như đó là do tưa miệng gây ra.

Bệnh tưa miệng có lây không?

Trên thực tế, bệnh tưa miệng lây lan được theo cả đường bên trong và bên ngoài. Tức nó có thể truyền từ người này sang người khác hoặc lây lan giữa các bộ phận của cơ thể.

Trong trường hợp lây nhiễm bên trong, tưa miệng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác trong cơ thể như thực quản, ruột non, hệ tiêu hoá, gây ra cảm giác khó chịu, đau đớn, tác động xấu tới các hoạt động trao đổi chất, hấp thu chất,…

Nghiêm trọng hơn cả là khi người bệnh đã có sẵn bệnh lý nền như ung thư, suy giảm hệ miễn dịch thì nấm tưa miệng có thể ảnh hưởng tới các cơ quan nội tạng như phổi, tim và gan.

Trường hợp lây nhiễm bệnh từ ngoài đa phần là truyền từ mẹ sang con và ngược lại, hoặc việc tiếp xúc bằng miệng với người bệnh. Quá trình này diễn ra trong các trường hợp như:

• Trong quá trình sinh, bé có thể nhiễm từ mẹ nếu trong âm đạo của mẹ có nấm Candida Albicans.
• Mẹ có thể nhiễm từ bé trong quá trình cho con bú nếu bé bị tưa miệng.
• Người bị tưa miệng thơm, hôn người khác.
• Người bị tưa miệng quan hệ tình dục với người khác thông qua đường miệng.

Bệnh tưa miệng ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Tưa miệng là bệnh lý khá phổ biến, không quá nguy hiểm, có thể chữa trị ở những trẻ sơ sinh bình thường. Tuy nhiên, trong một số trường hợp cụ thể nó có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm mà cha mẹ nhất định phải lưu ý để bảo vệ sức khỏe cho con mình.

Các biến chứng thường gặp nhất ở trẻ sinh non, thiếu tháng, suy dinh dưỡng, trẻ mắc một số bệnh suy giảm miễn dịch như HIV, hệ miễn dịch yếu hay phát hiện muộn quá bệnh. Một số biến chứng nguy hiểm của bệnh tưa miệng trên trẻ sơ sinh như:

• Gây ra các tổn thương sâu và rộng trong khoang miệng, gây tình trạng chảy máu, khiến trẻ bị đau, xót, khó chịu khi ăn.
• Nấm lan xuống thực quản khiến trẻ bị sưng, đau họng, khó nuốt, dễ bị nghẹn.
• Nấm lan xuống ruột làm rối loạn quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng, nguyên nhân khiến trẻ khó hấp thụ dưỡng chất, dẫn đến tình trạng còi cọc, chậm phát triển.
• Nấm có thể lan tới nhiều cơ quan khác trong cơ thể như gan, phổi, làm ảnh hưởng xấu tới chức năng của các nội tạng này.

Có thể thấy, cơ thể của trẻ đang còn khá non yếu nên các tác động dù nhỏ cũng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Để phòng ngừa các biến chứng này xảy ra, cha mẹ cần dựa vào các dấu hiệu của con để sớm phát hiện bệnh tưa miệng. Qua đó đưa ra các giải pháp xử lý và điều trị dứt điểm phù hợp.

Phương pháp điều trị bệnh an toàn hiệu quả hiện nay

Tùy theo tình trạng của tưa miệng mà chúng ta có thể áp dụng các phương pháp khác nhau để điều trị. Trong đó những cách an toàn và mang lại hiệu quả cao gồm có:

Điều trị tưa miệng tại nhà

Nếu bệnh tưa miệng mới chớm, đang còn ở mức độ nhẹ, chúng ta có thể sử dụng một số nguyên liệu dân gian để điều trị ngay tại nhà như:

Sử dụng rau ngót

Rau ngót là một loại cây khá phổ biến, dễ tìm và đặc biệt là lành tính, có khả năng cải thiện đáng kể tình trạng tưa miệng. Bạn có thể thực hiện theo hướng dẫn chi tiết sau đây từ 2 – 3 lần mỗi ngày để thu được hiệu quả tốt nhất.

Lấy một lượng nhỏ rau ngót non khoảng 10 gram đem rửa sạch, để ráo nước rồi giã lấy nước trong. Quấn một miếng băng gạc hoặc vải thô sạch nhúng vào phần nước đã lọc rồi lau nhẹ nhàng bề mặt lưỡi và những phần nhiễm nấm trong miệng. Lưu ý tránh cọ xát mạnh khiến niêm mạc bị tổn thương.

Sử dụng trà xanh

Trà xanh được biết đến là loại thảo dược với khả năng kháng khuẩn hiệu quả. Đặc biệt, nước đun hoặc hãm từ trà xanh có khả năng kháng, ngăn ngừa sự phát triển và tiêu diệt nấm Candida Albicans gây tưa miệng.

Cách thực hiện khá đơn giản,  chỉ cần lấy một lượng nhỏ lá trà xanh, rửa sạch, cho vào nồi cùng một ít muối trắng rồi đun sôi, hoặc hãm với nước sôi trong khoảng 15 – 20 phút. Sau đó đánh tưa lưỡi tương tự như cách làm với rau ngót, dùng băng gạc hoặc vải thô sạch quấn quanh tay, chấm vào nước trà rồi lau nhẹ nhàng bề mặt lưỡi.

Sử dụng cỏ mực kết hợp với mật ong

Cây cỏ mực hay còn gọi là cây nhọ nồi là một loại cây dại mọc ở nhiều nơi và có thể sinh trưởng trong nhiều môi trường khác nhau. Khi được kết hợp với mật ong sẽ tạo ra bài thuốc có khả năng diệt nấm hiệu quả.

Bạn có thể điều trị bệnh tưa miệng bằng cách lấy một ít cây cỏ mực rửa sạch rồi để ráo nước. Sau đó giã nhuyễn, lọc lấy nước cốt rồi trộn với mật ong nguyên chất theo tỷ lệ 10:1. Sử dụng bông hoặc khăn xô mềm để bôi hỗn hợp trên vào lưỡi, vòm miệng vùng bị nấm, viêm.

Sử dụng tinh dầu hạt bưởi

Tinh dầu có trong hạt bưởi được biết đến là một trong số ít những loại tinh dầu có khả năng chống nấm và điều trị các bệnh trên da và niêm mạc. Bạn có thể dùng một vài giọt tinh dầu nhỏ vào trong nước, sau đó dùng dung dịch này để tưa miệng, thấm vào các vùng bị nấm, viêm.

Tuy nhiên cần lưu ý tuyệt đối không dùng trực tiếp tinh dầu lên vùng niêm mạc lưỡi vì có thể gây ra tình trạng bỏng niêm mạc. Ngoài ra, với trường hợp nấm lưỡi kèm theo hiện tượng chảy máu hay bong mảng trắng thì không nên sử dụng cách điều trị này.

Sử dụng nước muối sinh lý

Dùng nước muối sinh lý để điều trị tưa miệng là phương pháp được các bác sĩ khuyến khích khi bệnh đang ở giai đoạn nhẹ hoặc mới chớm. Bạn có thể dùng để rơ lưỡi hoặc súc miệng hàng ngày.

Ngoài ra, nước muối còn có tác dụng diệt khuẩn, chống viêm, giúp hạn chế vi khuẩn gây hại, tránh các bệnh về răng miệng như sâu răng, viêm lợi, chảy máu chân răng,…

Có thể thấy, các biện pháp điều trị tại nhà đều rất dễ thực hiện tuy nhiên hiệu quả diệt nấm không thực sự cao. Bên cạnh đó cần kiên trì thực hiện trong thời gian dài mới giúp tình trạng tưa miệng được cải thiện.

Điều trị chuyên sâu

Mục đích của phương pháp điều trị chuyên sâu là ngăn chặn sự lây lan và phát triển của nấm. Tuy nhiên, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, độ tuổi, nguyên nhân gây nhiễm trùng mà bác sĩ sẽ có các phác đồ điều trị khác nhau, trong đó:

Bị tưa miệng ở người lớn và trẻ em khỏe mạnh: Được đề nghị dùng thuốc chống nấm. Thuốc được điều chế dưới nhiều dạng như viên ngậm, viên nén, hoặc chất lỏng để ngậm trong miệng sau đó nuốt. Trong trường hợp các loại thuốc tại chỗ không hiệu quả sẽ phải dùng sang thuốc có tác dụng toàn thân

Phụ nữ cho con bú và trẻ sơ sinh: Như đã đề cập ở trên, mẹ và trẻ sơ sinh khi bị tưa miệng có khả năng sẽ truyền qua lại lẫn nhau. Bác sĩ có thể kê toa một loại thuốc chống nấm nhẹ cho trẻ và một loại kem chống nấm cho phần ngực của mẹ

Người trưởng thành có hệ miễn dịch yếu: Thông thường bác sĩ sẽ khuyên dùng các loại thuốc chống nấm như: Nystatin (Mycostatin, Nilstat), Clotrimazole (Mycelex), Ketoconazole (Nizoral), Fluconazole (Diflucan). Đối với trường hợp nhẹ người bệnh có thể dùng viên ngậm Clotrimazole hoặc nước súc miệng Nystatin

Sau khi điều trị thành công bệnh tưa miệng, bác sĩ sẽ khuyên người bệnh nên chuyển từ các loại thuốc có nguy cơ gây ra tình trạng khô miệng sang các loại thuốc ít gây khô miệng và tác động xấu tới sức khỏe răng miệng hơn.

Trong trường hợp không thể thay thế vì lý do sức khỏe, người bệnh nên uống nhiều nước, hoặc sử dụng thêm kem dưỡng ẩm cho miệng, ăn một số loại thực phẩm có khả năng kích thích tiết nước bọt để việc điều tiết diễn ra bình thường. Hoặc nếu muốn tự điều trị bằng thuốc cần hỏi qua ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Cách phòng tránh bệnh tưa miệng

Bỏ túi một số mẹo nhỏ sau đây sẽ giúp bạn phòng tránh được bệnh tưa miệng cũng như các vấn đề liên quan đến sức khỏe răng miệng.

• Chú ý tới vấn đề vệ sinh ăn uống, thức ăn nên tươi mới, sạch sẽ, đảm bảo hợp vệ sinh.
• Đối với trẻ nhỏ không để trẻ uống nước quá nóng hoặc quá lạnh, không cho ăn thức ăn quá cứng, dai hoặc kích thích để tránh gây tổn thương cho niêm mạc xoang miệng.
• Mẹ trong quá trình cho con bú không nên ăn đồ cay, nóng, dùng chất kích thích.
• Bình sữa, núm vú, đầu vú của mẹ nên được vệ sinh sạch sẽ để tránh tưa miệng ở trẻ nhỏ.
• Không cho trẻ nhỏ tiếp xúc và ngậm đồ vật mất vệ sinh để tránh truyền vi khuẩn vào miệng và khiến lợi, khoang miệng bị tổn thương.
• Mẹ nên dùng đệm sữa dùng một lần khi cho con bú để tránh tình trạng nấm lây lan sang quần áo.
• Không vệ sinh khoang miệng của trẻ bằng các loại vải thô cứng, phải dùng bông gạc hoặc các loại vải mềm, tác động nhẹ nhàng để tránh gây ra các tổn thương.
• Chú ý tới việc phòng trị bệnh truyền nhiễm, không nên lạm dụng thuốc kháng sinh, chỉ sử dụng trong các trường hợp thật sự cần thiết.
• Khi sử dụng bất cứ loại thuốc nào cũng nên tham khảo qua ý kiến của bác sĩ.
• Bổ sung thêm sữa chua hoặc uống viên nang acidophilus khi phải sử dụng kháng sinh.
• Phụ nữ nên điều trị dứt điểm ngay các bệnh nấm âm đạo sau khi mang thai hoặc sinh đẻ.
• Không sử dụng thuốc lá.
• Thăm khám nha khoa định kỳ khoảng 6 tháng/lần để đảm bảo sức khỏe răng miệng cũng như sớm phát hiện ra dấu hiệu của bệnh.
• Hạn chế các loại đồ ăn có thành phần chứa nhiều đường, thực phẩm chứa nấm men như bánh mì, bia, rượu vang,…

Chúng ta vừa cùng nhau tìm hiểu về tưa miệng, nguyên nhân, biểu hiện cách điều trị và phòng tránh loại bệnh lý này. Hy vọng bài viết có thể mang đến cho bạn nguồn thông tin hữu ích đặc biệt là đối với những bà mẹ đang chăm sóc trẻ sơ sinh, cảm ơn các bạn đã đón đọc.